Zaburzenia procesu gojenia skóry obejmują m.in. powstawanie bliznowców (keloidów), blizn przerostowych oraz zjawisko opóźnionej regeneracji. Występują one w odpowiedzi na urazy skóry i mogą pojawić się po zabiegach chirurgicznych, oparzeniach lub przewlekłych zapaleniach. Warianty te różnią się zarówno morfologią, jak i mechanizmami patofizjologicznymi. Klasyfikacja i zrozumienie przyczyn tych zaburzeń stanowią podstawę do wyboru ewentualnych metod postępowania terapeutycznego oraz oceny ryzyka powikłań. Poniżej przedstawiono przegląd najważniejszych zagadnień z zakresu patologicznego gojenia skóry.
Mechanizmy gojenia skóry i przyczyny zaburzeń
Proces gojenia się skóry dzieli się na trzy główne fazy: zapalną, proliferacyjną oraz przebudowy. W fazie zapalnej dochodzi do aktywacji komórek immunokompetentnych, które usuwają martwe tkanki i inicjują kaskadę cytokiny i czynników wzrostu. W fazie proliferacyjnej następuje tworzenie nowych naczyń krwionośnych, namnażanie fibroblastów oraz odkładanie kolagenu. Ostatnim etapem jest przebudowa, charakteryzująca się reorganizacją macierzy pozakomórkowej i zmniejszeniem liczby naczyń.
Zaburzenia mogą pojawić się na każdym z powyższych etapów. W przypadku nadmiernej aktywacji fibroblastów i niekontrolowanej produkcji kolagenu może dojść do powstania blizn przerostowych lub bliznowców. Z kolei opóźnione gojenie może być skutkiem niedokrwienia, infekcji, chorób przewlekłych, takich jak cukrzyca, lub stosowania leków wpływających na odpowiedź immunologiczną.
Charakterystyka bliznowców i ich różnice w stosunku do blizn przerostowych
Bliznowce (keloidy) to zmiany powstałe w wyniku nadmiernego tworzenia kolagenu poza granicami pierwotnej rany. Charakteryzują się twardą strukturą, uniesieniem powyżej powierzchni skóry i często nieregularnym kształtem. Ich pojawianie się nie zawsze jest proporcjonalne do stopnia urazu skóry. Bliznowce mogą utrzymywać się przez długi czas i wykazywać tendencję do wzrostu nawet po zakończonym procesie gojenia.
Blizny przerostowe natomiast pozostają w obrębie pierwotnej rany i mają zazwyczaj bardziej regularny kształt. Ich wzrost zatrzymuje się po zakończeniu fazy gojenia, a z czasem mogą ulec częściowemu spłaszczeniu. Podstawowa różnica między tymi dwoma typami zmian opiera się na lokalizacji względem miejsca uszkodzenia oraz czasie ich powstawania i ewolucji.
Czynniki predysponujące do powstawania blizn przerostowych
Występowanie blizn przerostowych może być związane z szeregiem czynników miejscowych i systemowych. Do najczęstszych należą: lokalizacja urazu (klatka piersiowa, barki, małżowiny uszne), napięcie skóry w miejscu rany, infekcje wtórne oraz nieprawidłowa pielęgnacja w fazie gojenia. Charakter i rozległość urazu, a także sposób jego zamknięcia (np. brak szwów lub zbyt silne ich napięcie), również odgrywają istotną rolę.
Czynnikami ogólnoustrojowymi są m.in. predyspozycje genetyczne, ciemniejszy fototyp skóry i młodszy wiek. Niektóre badania wskazują na zależności między poziomem niektórych cytokin, takich jak TGF-β, a nasileniem proliferacji fibroblastów prowadzącej do nadmiernego odkładania kolagenu typu III.
Objawy kliniczne i diagnostyka zaburzeń gojenia skóry
Objawy zaburzeń gojenia dotyczą przede wszystkim wyglądu blizny, jej stopnia uniesienia ponad poziom skóry, spoistości oraz koloru. Bliznowce mogą mieć barwę od różowej do ciemnoczerwonej i często są twardsze od otaczającej tkanki. Z kolei blizny przerostowe są zazwyczaj mniej wypukłe, ale również wyczuwalne palpacyjnie. W przypadku opóźnionego gojenia istotne są objawy stanu zapalnego lub braku wyraźnych oznak naskórkowania przez kilka tygodni od urazu.
Diagnostyka opiera się głównie na badaniu klinicznym, uwzględniającym ocenę wizualną i palpacyjną. W wybranych przypadkach stosuje się dodatkowe metody obrazowania, takie jak ultrasonografia wysokiej częstotliwości celem oceny grubości blizny i głębokości zmian. Histopatologiczne różnicowanie bliznowców od innych guzów skóry może być również konieczne w przypadku wątpliwości diagnostycznych.
Metody leczenia i zapobiegania bliznowcom oraz bliznom przerostowym
Strategie postępowania obejmują zarówno metody zachowawcze, jak i zabiegowe. Do metod miejscowego działania należą np. opatrunki silikonowe oraz terapia uciskowa, które mogą być stosowane w fazie remodelowania blizny. Wśród procedur interwencyjnych wykorzystuje się m.in. laseroterapię frakcyjną oraz terapie iniekcyjne, np. iniekcje doksycykliny lub innych substancji wypełniających, które celują w zmniejszenie aktywności fibroblastów.
W profilaktyce blizn zwraca się uwagę na minimalizowanie napięcia skóry w miejscu rany, odpowiednią ochronę przeciwsłoneczną oraz systematyczność działań pielęgnacyjnych. Znaczenie ma również odpowiednia technika zszycia ran oraz równomierne rozłożenie sił mechanicznych działających na skórę w okresie rekonwalescencji.
Wpływ opóźnionej regeneracji na proces gojenia oraz możliwe interwencje terapeutyczne
Opóźniona regeneracja może znacznie przedłużać czas gojenia, zwiększając ryzyko wtórnej infekcji, niewłaściwego formowania blizny i występowania nadmiernych reakcji fibroproliferacyjnych. W takich przypadkach często obserwuje się utrzymujące się wysięki, rozpad naskórka w miejscu gojenia oraz brak zakładania się nowych warstw naskórka. Czynnikiem pogarszającym przebieg procesu może być np. brak odpowiedniego unaczynienia lub obecność martwiczej tkanki.
Interwencje w tego rodzaju przypadkach obejmują działania ukierunkowane na przyspieszenie angiogenezy, redukcję obciążenia miejscowego oraz kontrolę mikrobiologiczną. W praktyce medycznej stosuje się różne podejścia technologiczne, w tym terapię podciśnieniową (NPWT) oraz metody fizykalne, takie jak terapia światłem LED. Wdrożenie odpowiednich procedur uwarunkowane jest indywidualnymi cechami pacjenta oraz typem przebytego urazu.
Artykuł powstał przy współpracy z glivestetic.pl.
Powyższe informacje należy traktować jedynie jako informacyjno – edukacyjne. Treści te i porady w nich zawarte nie mogą zastąpić bezpośredniego kontaktu ze specjalistami i nie powinny być uznawane za profesjonalną poradę.
Artykuł sponsorowany
